Harcerstwo to polski ruch społeczny i wychowawczy będący częścią międzynarodowego skautingu, oparty na służbie, samodoskonaleniu (pracy nad sobą) i braterstwie. Zasady postępowania harcerza wyznacza Przyrzeczenie Harcerskie i Prawo Harcerskie. Zasady postępowania zucha wyznacza Obietnica Zucha i Prawo Zucha.
Harcerstwem nazywane są także organizacje skautowe pracujące w kraju i poza jego granicami (wśród Polonii zagranicznej), w oparciu o powyższe zasady i unikatową metodę harcerską.
Pedagogika Harcerska czyli SKAUTOWA METODA WYCHOWACZA
Skauting jest ruchem rozpoznającym prymat rodziny w wychowywaniu każdego młodego człowieka. Towarzyszy mu metoda edukacyjna, która ten prymat uwzględnia, starając się jednak sam proces rozwoju jednostki uzupełnić i ubogacić. Metoda kompletna, uwzględniająca potrzeby całej osoby ludzkiej. Zarówno jej ciała, jak i duszy. Wyrasta ona na gruncie zasad i cnót chrześcijańskich, stanowiąc praktyczny sposób rozwijania charakteru w ich duchu.
Skauting i polskie harcerstwo różnicuje sposób wychowania chłopców i dziewcząt, biorąc po uwagę ich charakterystyczne dla wieku potrzeby. Wychowanie odbywa się osobno w nurcie żeńskim i męskim, w trzech grupach wiekowych:
- 8 do 12 lat – zuchy
- 12 do 16 lat – harcerki i harcerze
- od 17 lat – przewodniczki i wędrownicy
Wszystkie aktywności zaplanowane są w ten sposób, żeby pomóc młodej osobie rozwijać się w pięciu obszarach, tradycyjnie nazywanymi „pięcioma celami skautingu”:
- Zdrowie – relacja ze swoim ciałem. Dziecko musi nauczyć się je rozwijać i chronić. W tym celu, poznaje zasady bezpieczeństwa, higieny i pierwszej pomocy.
- Charakter – relacja z samym sobą. Poprzez wysiłek, dziecko uczy się, czym jest wola; poprzez mniejsze i większe zadania wykonywane dla dobra wspólnoty, uczy się czym jest odpowiedzialność.
- Zmysł praktyczny – relacja ze światem. Dziecko musi być w stanie przetworzyć zasoby i dary przyrody w taki sposób, żeby skorzystać z nich bez ich niszczenia.
- Służba – relacja z innymi. Dziecko uczy się służyć bez otrzymania czegoś w zamian. Wykonując codzienny dobry uczynek daje innym trochę siebie, trochę swojego czasu; to zazwyczaj mały i spontaniczny czyn, ale wymagający wysiłku każdego dnia.
- Bóg – relacja z Bogiem. Dziecko rozwija swoją miłość do Boga przez uczestniczenie w sakramentach, w czasie modlitwy z drużyną lub modlitwy indywidualnej.
Zgodnie z regułami skautingu, katolicka organizacja Harcerzy Św. Jana Pawła II opiera się na zasadach wzajemnej nauki i wolontariatu: w jednostkach nie ma nauczycieli ani etatowej kadry wychowawczej, ponieważ młodzi muszą uczyć się samodzielności – w każdej grupie najbardziej doświadczeni wspierają i uczą najmłodszych.